طراحی؛ هنر اقتصادی کردن بهره‌برداری از معادن

افزایش رقابت‌پذیری مواد معدنی تولید شده یکی از عواملی است که در گرو بکارگیری روش‌های درست استخراج مواد معدنی است. کارشناسان معتقدند ارائه طرح کلی استخراج می‌تواند هزینه کمتری را به معدنکاران تحمیل کند و صرفه اقتصادی معادن را بالا ببرد.

برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری حداکثری یکی از اولویت‌های معدنکاران در ارائه طرح‌های بهره‌برداری است. از این رو توجه به این امر نیازمند بهره‌مندی از اطلاعات به‌روز و نحوه بکارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی است چراکه در دهه‌های گذشته معدنکاری از حفاری دستی و سنتی فاصله گرفته و معدنکاران درحال‌حاضر بیشتر به صورت نرم‌افزاری عملیات استخراج را دنبال می‌کنند، هر چند این مسئله هنوز در تمام معادن دیده نمی‌شود.

معدنکاری سنتی در مقابل طراحی معادن
طراحی و چگونگی استخراج مواد معدنی برای کاهش مدت زمان عملیات و کاهش هزینه‌های تولید در بخش معدن از اهمیت بالایی برخوردار است به گونه‌ای که معدنکاران پیش از آغاز روند اجرایی باید طرح کارشناسی که مبنای فعالیت معدنکاری است را ارائه کنند.پیمان افضل، یک استاد معدن درباره اهمیت استفاده از طراحی دقیق استخراج مواد معدنی به صمت گفت: با توجه به اینکه طراحی استخراج به منظور افزایش بهره‌برداری با کمترین عملیات خاک‌برداری است می‌توان این اقدام را یک گام مهم در معدنکاری اقتصادی دانست. با این وجود طراحی معدن در ایران بیشتر تنها برای معادن بزرگ مقیاس بکار برده می‌شود و در معادن کوچک مقیاس چندان به آن توجه نمی‌شود. گرچه بخشی از این مشکل به مقیاس معدن برنمی‌گردد و سلطه معدنکاری سنتی بر مدرن یکی از موانع پی بردن معدنکاران به نقش طراحی به عنوان هنر اقتصادی کردن بهره‌برداری از معادن است.وی با تاکید بر اینکه در دانشگاه‌های ایران طرح‌های خوبی از برداشت مواد معدنی ارائه شده است، افزود: در دهه‌های ۶۰ تا ۷۰ شمسی بیشتر فعالیت‌های معدنکاری در ایران بدون طراحی استخراج انجام می‌شد اما پس از آن دانشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ معدنی به این مقوله توجه کردند و هم‌اکنون دانشگاه‌های معدنی کشور طرح‌های خوبی برای کاهش هزینه‌های برداشت، با ارائه طرح‌های جدید بهره‌برداری از معادن معرفی کرده‌اند. با این حال این اقدام هنوز از سوی معادن کوچک انجام نمی‌شود و نیازمند توجه به این بخش است، توجه به طراحی معدن تا حد زیادی به اطلاعات اکتشافی نیز وابسته است، به گونه‌ای که اگر داده‌های به‌دست آمده از مرحله اکتشاف دقیق نباشد، به‌طور قطع نمی‌توان طرح درستی برای برداشت مواد معدنی ارائه کرد.وی با بیان اینکه سازمان‌های سیاستگذار معدنی باید به طراحی استخراج معدنی بیشتر توجه کنند، تصریح کرد: هم‌اکنون بیشتر طرح‌های معدنی در کشور فرمایشی ارائه می‌شود، درحالی که درستی اجرای آن می‌تواند در طول عمر معادن موثر باشد. به عبارت دیگر در سال‌های گذشته معدنکاران تنها بخش پر عیار مواد معدنی را برداشت می‌کردند، در حالی که بکارگیری یک طرح درست می‌تواند در کنار برداشت مواد معدنی پرعیار، بهره‌برداری از بخش‌های کم عیار را نیز در نظر بگیرد و در نهایت با مخلوط کردن این دو بخش از ذخایر معدنی طول عمر بهره‌برداری از مواد معدنی را افزایش دهد.

طراحی برای کاهش باطله‌برداری
یک عضو خانه معدن درباره نقش طراحی در معدنکاری به صمت گفت: هدف از ارائه طرح استخراجی، بیشترین عملیات برداشت مواد معدنی با کمترین میزان خاک‌برداری است چراکه بیشترین هزینه استخراج مواد معدنی ناشی از باطله‌برداری مواد معدنی است. بنابراین هدف این موضوع در نگاه نخست بهره‌برداری بهینه است که به طور قطع در کاهش قیمت تمام شده محصولات معدنی خام نیز اثرگذار است، از این رو نمی‌توان اهمیت طراحی استخراج مواد معدنی را نادیده گرفت.وحید صائب‌فر با اشاره به اینکه طرح استخراج، چگونگی برداشت کامل مواد معدنی را مد نظر قرار می‌دهد، افزود: در کشور معادن مقیاس‌های مختلفی دارند که معادن بزرگ بیشتر از طرح استخراجی استفاده می‌کنند. درحال‌حاضر طرح‌های استخراجی به صورت نرم افزاری ارائه می‌شود، زیرا معدنکاری از حالت دستی خارج شده و به شکل مکانیزه انجام می‌شود.او درباره چگونگی تدوین طرح استخراجی اضافه کرد: در ابتدا با توجه به شکل کانسار طرحی مقدماتی برای برداشت مواد معدنی ارائه شده و پس از آن جزییات محل باز کردن ذخیره معدنی، چگونگی برداشت و نحوه استفاده از ماشین‌آلات معدنی تعیین می‌شود تا هزینه‌های تولید مواد معدنی را به حداقل برساند.

منبع: کسترش صمت