خواب زمستانی معادن کوچک و خصوصی در فصل سرما

نگاه جهانیان به معادن ایران در آستانه رفع تحریم‌ها
اکتبر 17, 2015
تعریف جایگاه جدید برای بخش معدن تا سال ۲۰۱۸
اکتبر 23, 2015

شرایط جوی هر سرزمین برای فعالیت در بخش تولید از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا فعالیت در همه بخش‌های تولیدی در فضای سرپوشیده انجام نمی‌شود و بسیاری از آنها مانند فعالیت‌های معدنکاری در محیط‌های باز انجام می‌شوند.

بنابراین شرایط جوی در بسیاری از فعالیت‌های معدنی حرف نخست را می‌زند. رسیدن فصل سرما در شکل کار برخی معادن تاثیر بسزایی می‌تواند داشته باشد و میزان فعالیت معادن را به طرز محسوسی تغییر دهد.

معادن بزرگ مشکل سوخت ندارند

یکی از نکات مهم درباره تغییر شرایط جوی تاثیری است که بر میزان سوخت مصرفی می‌گذارد که در برخی موارد موجب متوقف شدن تولید است. در نقاط شمالی و شمال‌غربی ایران کاهش دما به شکل قابل‌توجهی بر معادن خصوصی که تجهیزات و زیرساخت‌های مورد نیاز را دارند تاثیر گذاشته و منجر به تعطیلی معادن می‌شود. اما معادن بزرگ با درنظر گرفتن تمهیداتی همچون استفاده از ماشین‌آلات معدنی برای بازکردن مسیر و همچنین گرم کردن محیط کار زمینه را برای ادامه فعالیت فراهم می‌کنند. در این میان کارشناسان معدنی معتقدند که حتی در شرایط جوی نامناسب، با بهینه‌سازی مصرف سوخت علاوه بر ادامه فعالیت، می‌توان از افزایش مصرف سوخت و هزینه‌های آن نیز جلوگیری کرد.
سحاب شکوهی، کارشناس فنی در حوزه معدن درباره میزان تغییر سوخت و انرژی معادن روباز در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: مصرف انرژی به طور کلی تغییر چندانی ندارد. درباره معادن بزرگ نیز با بارش فراوان برف، تعداد محدودی دستگاه برای برف‌روبی اختصاص می‌دهند که باعث افزایش میزان سوخت و انرژی آنها می‌شود.
او ادامه داد: البته این موضوع درباره معادن کوچک مقیاس متفاوت بوده و ممکن است فعالیت آنها را تحت‌تاثیر قرار داده و در برخی موارد به تعطیلی فصلی معادن منجر شود. به همین دلیل برخی اوقات فصل‌هایی که امکان فعالیت میسر است را اعلام می‌کنند و معادنی که امکان فعالیت در ۱۲ ماه سال را داشته باشند از این موضوع به عنوان یک امتیاز یادمی‌کنند.
شکوهی با بیان اینکه کاهش دما و افزایش مصرف سوخت تنها عامل تعطیلی معادن نیست، بیان کرد: گرمای زیاد در مناطق گرمسیر باعث تعطیلی یک ماهه برخی معادن روباز در فصل‌های گرم سال می‌شود. البته نقطه مقابل این موضوع نیز در گذشته وجود داشت. یعنی معادن استان‌های شمال غربی کشور ۳ماه از سال را تعطیل بودند و بسیاری از افراد به همین دلیل تمایلی برای کار در این مناطق را نداشتند اما کاهش بارش‌ها و در واقع خشکسالی‌های اخیر از لحاظ اقتصادی برای این معادن مثبت بوده و از تعطیلی آنها جلوگیری کرده است.

این کارشناس فنی معتقد است که برای یافتن راهکار باید هزینه پرداخت کرد. در معادن بزرگی همچون مس سونگون تمهیدات خاصی را برای به حداقل رساندن تاثیرات عوامل جوی از جمله برف‌روبی پیش‌بینی می‌شود. اما تاثیر این موضوع برای معادن متوسط و کوچک مقیاس باید بررسی شد تا مشخص شود آیا میزان تولید در این معادن توجیه اقتصادی برای اختصاص هزینه کار در فصل سرما را دارد یا نه. مواردی همچون برفی روبی داخل معادن، برف‌روبی جاده‌های دسترسی به معدن همگی جزو موارد هزینه‌بر است. به‌عنوان مثال برای معادن کوچک مقیاس جاده منتهی به معدن برای حمل‌ونقل و دسترسی به معادن حائز اهمیت است.

او در ادامه مثالی را عنوان کرد و گفت: تصور کنید طول جاده دسترسی به معدن چند کیلومتر باشد و در هفته چندین بار بارش برف نسبتا زیادی داشته باشیم. بنابراین باید یک دستگاه روزانه چندبار باید نسبت به پاک‌سازی جاده اقدام کرده و براساس بزرگی معدن باید از دستگاه‌های متعددی برای پاکسازی مسیر، استفاده شود. از طرفی مدت زمان کم، سرما و شرایط سختی کار به موارد یاد شده، افزوده می‌شود. در برخی موارد نیز به دلیل سرمای شدید امکان فعالیت نیز وجود نخواهد داشت. به این ترتیب علاوه بر افزایش هزینه، تولید و فروش محصول کاهش می‌یابد.
شکوهی گفت: تمام موارد یاد شده بر معادن کوچک مقیاس اثرات بسیاری خواهد داشت و این معادن بزرگ هستند که می‌توانند راحت‌تر بر مشکلات حاصل از تغییر دما و شرایط جوی، فائق آیند.

توقف فعالیت با بارش نخستین برف

مشاور خرید شرکت‌های هلدینگی و کارشناس اکتشافات معدنی نیز درباره میزان تغییر مصرف سوخت معادن در فصل‌های مختلف سال در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: با تغییر شرایط جوی و کاهش و افزایش دما تغییری در مقدار سوخت مصرفی ماشین‌آلات معدنی به وجود نمی‌آید. در واقع فصل زمستان تغییر در شرایط کاری، باعث افزایش هزینه سوخت می‌شود.
احمد حمامی‌تتماج به این شرایط اشاره کرد و گفت: جاده‌های منتهی به معادن بزرگی همچون سرب‌وروی انگوران، معدن سنگ‌آهن صبانور بزرگترین معدن سنگ‌آهن شمال غربی کشور و معدن سنگ‌آهن بیجار به دلیل بارش بسیار زیاد برف در فصل‌های سرد سال، بسته می‌شود.
وی اضافه کرد: به همین دلیل حمل مواد معدنی در داخل معدن و همچنین حمل آنها به خارج از معدن تا قسمتی از جاده که خاکی است دچار مشکل می‌شود. بنابراین بهره‌برداران این معادن همیشه یک تیم جاده‌سازی را به حالت آماده باش برای شرایط ویژه در کنار خود نگه می‌دارند. در پله‌های معدن همواره یک بولدوزر، گریدر و لودر در حال فعالیت هستند تا برف‌ها را به سمت پایین روانه کرده تا با باز کردن جاده‌ها، راه برای ورود و تردد کامیون‌ها در پله‌های معدنی هموار شود. زیرا اگر بولدرز و لودرها نباشند فعالیت استخراجی معادن به‌طور کامل متوقف خواهد شد.

حمامی‌تتماج افزود: با کاهش دما تنها مصرف سوخت بولدوزر و گریدرها افزایش می‌یابد و این رقم در مقابل هزینه‌های کلی معدن، رقم قابل توجهی را به خود اختصاص نمی‌دهد اما این به معنای مهم نبودن و بی‌اثر بودن افزایش سوخت نخواهد بود و لازم است تا یک دستگاه بولدوزر و گریدر در معادن فعال باشند.

او درباره معادن خصوصی کشور و تاثیر کاهش دما بر آنها نیز گفت: معادن خصوصی که در نقاط سردسیر کشور قرار گرفته‌اند و دستگاه‌های نامبرده را در اختیار ندارند، در فصل سرما که به‌طور تقریبی از ماه آذر آغاز می‌شود یا از بارش نخستین برف فعالیت تا اردیبهشت سال بعد که برف‌ها آب شده و شرایط محیطی اجازه شروع فعالیت را به آنها بدهد امکان فعالیت از آنها سلب می‌شود.
این کارشناس اکتشافات معدنی عنوان کرد: هر قدر دمای هوا بیشتر باشد شرایط برای انجام فعالیت‌های معدنکاری مساعدتر خواهد بود. زیرا شرایط محیطی و پیرامونی نیز زمینه را برای انجام فعالیت بهتر فراهم می‌کند. به همین دلیل معدنکارانی که تجهیزات بیشتری در اختیار دارند بیشتر به سمت جنوب کشور حرکت می‌کنند. زیرا خبری از تغییر آنچنانی دما، بارش برف و باران و بسته شدن جاده نیست و اگر دستگاه‌ها و تجهیزات‌شان مشکل فنی نداشته باشد همیشه مشغول به‌کار خواهند بود. معادن سنگ‌آهن جنوب و معادن گچ و آهک از مواردی است که می‌توان به آنها اشاره کرد.

نیاز به زیرسازی مناسب جاده‌ها

حمامی‌تتماج با بیان اینکه شرایط آب و هوایی بر قسمت شمال و شمال‌غربی کشور تاثیر بسیاری دارد و دلیل آن ارتفاعات بلند این منطقه و بارندگی‌های بسیار این مناطق است، گفت: از طرفی بیشتر معادن خصوصی کشور علاوه بر نداشتن زیرسازی مناسب، از شیب استاندارد برخوردار نبوده و خاکی هستند و با کوچکترین بارندگی گل‌آلود شده و امکان تردد کامیون‌ها و ماشین‌آلات را از بین می‌برند که در نتیجه فعالیت‌ها و بهره‌برداری از معادن در فصل سرما متوقف می‌شود. وی بر این باور است که با افزایش دما فعالیت معادن رونق گرفته و با کاهش آن فعالیت در معادن روباز شمال‌غربی کشور متوقف می‌شود. البته این تغییرات دما تنها روی فعالیت‌های معدنی نیست و بخش فرآوری نیز اثراتی را به دنبال دارد. به‌عنوان مثال در معادن طلا که در شمال غرب کشور قرار گرفتند، کاهش دما کارآیی حوضچه‌های سیانور را دچار اختلال می‌کند. در نتیجه فعالان این بخش مجبور به ساخت سوله و استفاده از دستگاه‌های گرمایشی می‌شوند تا دمای آب افزایش دهند تا سیانور با طلا واکنش نشان داده و نتیجه مثبت حاصل شود. در غیراین صورت خروجی مناسبی نخواهد داشت.
حمامی‌تتماج ادامه داد: یکی دیگر از آثار کاهش دما، متوقف شدن تولید است. به‌عنوان مثال اگر فرض کنیم که قیمت سنگ‌آهن سقوط نکرده بود و در دوران طلایی خود قرار داشت با بارش برف در نقاط سردسیر کشور حداقل ۱۰معدن خصوصی سنگ‌آهن تعطیل و باعث می‌شد تا شرایط بازار منطقه تغییر یابد. به این ترتیب که تعطیلی این معادن، قیمت محصول را افزایش داده یا هزینه حمل‌ونقل به بندرعباس افزایش پیدا می‌کرد و همه به نوعی از شرایط بد آب و هوایی سود می‌بردند.
او بر این باور است که یکی از راهکارهای بهینه‌سازی مصرف سوخت در معادن، استفاده از کامیون‌ها و ماشین‌آلات به‌روز است زیرا مصرف سوخت آنها به دلیل سیستم سوخت‌رسانی و پمپ‌های انژکتوری نسبت به کامیون‌های قدیمی و دیزلی بسیار کمتر است و در صورت استفاده از آنها در فعالیت‌های معدنی تحولی بزرگ به وجود می‌آید. زیرا ماشین‌آلات جدید به راحتی می‌توانند از گردنه‌های صعب‌العبور گذر کنند اما در مقابل ماشین‌آلات قدیمی که قدرت بسیار کمی داشته و ۲برابر این ماشین‌آلات سوخت مصرف می‌کنند.

منبع: گسترش صمت